Libya

Libya.

Ti mimiti poe ieu kuring insyaa Allah baris medar pangalaman sorangan salila tugas di Tripoli, ibu kota nagara Libya sarta lalampahan ka lapangan migas anu aya di bagean kaler gurun Sahara, nepi ka sisi laut Mediterranean sarta meuntasan laut eta ngajugjug ka Italia. Supaya teu bosen anu maca, tulisan bakal dibatesan wae ku paling loba 1000 kecap dina unggal judulna. Ti mimiti Libya aman sejahtera nepi ka riweuh ku pemberontak, anu ku urang dinya disebut revolusi.

Lamun ngadenge kecap Libya ayeuna, pasti kabayang hiji nagri anu ancur lebur, bangunan raruntuh, bangke kapal perang udara anu pasolengkrah, kitu deui bangke mobil geus teu puguh juntrungana.  Padahal tadina eta nagara teh gemah ripah loh jinawi, da ma’mur ku kakayaan alamna mangrupa gas jeung minyak bumi, oge hasil laut anu kacida ceuyahna, Libya boga gurat basisir anu panjang ti kulon ka wetan, kurang leuwih 2.400 kilometer, meh dua satengah kalieun panjang pulo Jawa, sapanjang laut Meditterranean.  Kiwari jadi kancah perang sadulur anu geus leuwih ti sapuluh taun teu aya rengsena. Kakayaan alam anu rea teh jadi kurang mangfa’atna da jadi bahan rebutan, siga barudak leutik anu parebut dahareun, antukna dahareun murag heg kaleyek pisan deuih, atuh rusak kabeh sarta teu aya nu ngarasakeun ngeunahna jeung mangfa’atna eta dahareun.

Kitu deui Libya sumber minyak jeung gas teh jadi rebutan ku suku suku anu aya di sakuliah nagara, malah anu teu kabagean mah ngaruksak fasilitas sagala, anu geus aya di bom nepi ka ancur lebur teu bisa digunakeun deui. Sabenerna mah kajadian di Libya bisa jadi pieunteungeun pikeun nagara sejena anu aya di Afrika anu ngabogaan sumber daya alam anu rea, ulah nepi ka kajadian siga kitu.

Inget ka pangalaman sorangan lalampahan ka Libya, harita taun 2010 dina mangsana Kolonel Muammar Khadafi nyekel kakawasaan nagara. Rakyatna hormat pisan ka anu jadi pamingpina; pas turun tina pesawat diruang penjemputan lapangan udara Tripoli, ibu kota Libya; aya foto Khadafi satangtung, ceuk urang Arab anu mapagkeun teh: “Please respect our leader” cenah. Kuring eureun ngalengkah nyanghareupan foto sang pamingpin, sakeudeung,  nurutan batur, “Okay, let’s go to the Hotel”, cenah.

Kapal Udara nu ka Tripoli, harita mah masih keneh rea. Ti Jakarta ka Tripoli lilana dina kapal udara kurang leuwih 18 jam. Rereana pesawat ti Jakarta transit di Uni Arab Emirate atawa di Turkey. Lamun kana Air Etihad transit di Abu Dhabi; kana Air Emirates transitna di Dubai, kana Qatar Airlines transit di Doha, jeung Air Turkish transit di Istanbul.  Kulantaran mindeng pulang antingna atuh pesawat oge bisa milih-milih hayang transitna dimana, bari sakalian jalan-jalan, biasana dina perjalanan mulang sok rajeun mondok sapeuting atawa dua peuting di kota tempat transit.

Anu kabandungan ku kuring salila aya di Libya, ngobrol jeung urang Arab anu sakantor jeung kuring, kaayaan ra’yat na subur ma’mur loh jinawi. Biaya sakola gratis, pangobatan, Listrik, gas, kabehanana gratis. Pasangan anu anyar nikah dibere 50.000 Dinnar Libya, kurang leuwih Rp.750.000.000,- pikeun meuli Apartemen atawa imah. Barudakna anu palinter di sakolakeun ka luar negri, rereana ka Eropa. Anu teu bogaeun modal dimodalan, dibere embe jeung fasilitas pangangonana sarta cai anu dikirim dua poe sakali make treuk tangki keur kaperluan ingon-ingona. Harga barang-barang marurah, harga bensin harita sakelas Pertamax hargana Rp.1,500,-, harga Solar Rp.750,- saleterna.

Khadafi kacida merhatikeun ka ra’yatna, Libya anu sabagian gede ngarupakeun gurun keusik, bagean tina Gurun Sahara anu kacida legana. Di Libya mah teu aya walungan siga di urang, sakitu legana teh ngan sagara keusik wungkul. Khadafi nyieun proyek irigasi raksasa pikeun nyaian kebon-kebon masyarakatna jeung keur kaperluan cai di kota-kota saperti Tripoli, Benghazi, Ajdabia, Sirte, Brega, jeung rea-rea deui.

Ti mana ari sumur caina? Sumur caina teh ti gurun. Enya ti gurun, rereana gurun mah pan garing euweuh sumur cai, tapi beda di gurun Sahara mah aya sumur cai, anu gede dihandapeun gurun jauh dijero taneuh leuwih ti 500 meter jerona, bisa disebutkeun situ atawa danau handapeun sagara keusik anu caina siga cai sumur di urang, bisa dipake nginum sarta kaperluan imah-imah masyarakatna. Sumur cai anu gede kapanggihna basa ngebor keur kaperluan gas jeung minyak, ari heg teh manggih sumur cai. Bedana lamun sumur cai diurang mah pan upama dikompa kaluar engkena kaeusian deui ku cai hujan anu nyarerep kana kakayon jeung tutuwuhan, terus mapay jero taneuh jeung ngumpul di hiji tempat jadi sirah cai.

Kulantaran di Libya mah teu aya hujan, nya sumur anu caina dikaluarkeun teh moal kaeusian deui, jadi istilahna the “air yang tidak terbarukan”, lila-lia mah bakal saat.  Tapi kulantaran jumlah sumurna loba, jeung boga kapasitas cai anu gede, perkiraan kakara saat saenggeusna dipake puluhan taun.

Kumaha carana pikeun ngalirkeun eta cai? Lamun siga diurang mah bisa dikali kamalir sakumaha ilaharna nyieun irigasi keur mindahkeun cai ti sirah cai nepi ka tempat dimana cai bakal dipake. Di Libya mah teu bisa dipake cara ieu, salian ti hawana panas, cai bakal rea anu jadi saab, atuh taneuh dasarna oge pan keusik wungkul, tangtu caina nyerep ka handap moal tepi ka anu dituju.

Terus make cara naon atuh pikeun ngalirkeun cai? Dijieun proyek masang pipah kuluwung anu gede dina jero taneuh. Tiap batang pipah buis beton gurat tengahna 4 meter, panjangna per batang 7,5 meter, beurat kacida per batang na teh nepi ka 73 – 80 ton. Tiap batang pipa disambung sambung dina jero galian taneuh; ngaran proyekna GMMR: “Great Man Made River”. Ngandung harti walungan gede anu dijieun ku manusa. Cenah ieu teh disebut-sebut jadi kajaiban dunya nu ka dalapan, kitu ceuk Pingpinan Libya, Muammar Gaddafi, basa harita.

Nurutkeun katerangana, ieu teh mangrupa jaringan pipah buis beton panggedena saalam Dunya, teu kitu Kumaha da panjang jaringana oge nepi ka 2.820 kilometer, ampir tilu kalieun panjang pulo Jawa, sumurna aya kana 1,300 sumur, anu jerona masing-masing leuwih ti 500 meter, jeung bisa ngirimkeun 6.500.000 m3 cai beresih pikeun kaperluan di sababaraha kota saperti Tripoli, Benghazi, Sirte jeung kota-kota anu sejena.

Cag heula nya, engke disambung deui.

Islamik, Ba’da Ashar, 21 Mei 2024

Rachmat Sudjana